İzmir’e 120 kilometre aralıktaki Ödemiş ilçesine bağlı Birgi, milattan evvel 750 yılından bu yana yerleşim yeri olarak kullanılıyor.
Yüksekliği 2 bin metreyi geçen Bozdağ’a sırtını dayayan ve karşısındaki ovaya hakim pozisyonu nedeniyle tarihte tehditlere karşı inançlı bir merkez olan Birgi, su kaynakları ve verimli topraklarıyla binlerce yıldır ömür alanı olarak varlığını sürdürüyor.
UYGARLIKLARIN KESİŞTİĞİ NOKTA
Birgi’de Frig ve Lidya uygarlıkları, Pers ve Bergama krallıkları, Roma ve Bizans İmparatorluğu, Aydınoğulları Beyliği ve Osmanlı periyodunun izleri bulunuyor.
Aydınoğulları vaktinde oluşan mimari dokusunu koruyan Birgi, 2012 yılında UNESCO’nun Dünya Mirası Süreksiz Listesi’ne alındı.
Yaklaşık 700 yıldır tarihi imgesi bozulmayan Birgi’de bugün de meskenler kendi coğrafyasının toprak ve ağaç çeşitleri ile doğal taşları kullanılarak inşa ediliyor.
İki katlı binalar, yeri taş, üst kat ve tavanları ahşap olacak halde yapılıyor. Meskenlerdeki sofalar ve dışa yönelik kafesli pencereler mimarinin en bariz özellikleri ortasında yer alıyor. Mahalleyi gezenler, 700 yıl öncesinin mimari izlerini taşıyan konutlar ortasında tarihî bir tecrübe yaşıyor.
BAŞKENTLİK YAPTI
Bizans’tan kalan yapıtların titizlikle restore edilmesi, Aydınoğlu Mehmet Bey’in 1307 yılında kenti aldıktan sonra başşehir olması, o devir inşa edilen cami ve konakların korunuyor olması, Osmanlı devrinde zenginleşerek bugüne ulaşan kent dokusu, Cumhuriyetle birlikte de kuruluşun izlerini taşıması, Birgi’yi özel kılan etmenler olarak sayılıyor.
Bölgede dimdik duran ve sol dış duvarında aslan heykelini taşıyan, büyük mermer bloklarla yapılmış 700 yıllık Aydınoğlu Mehmet Bey Mescidi, Bizans’tan kalan eski yangın kulesi ile daha birçok tarihi yapı ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Türk yerleşim tarihinin Selçuklu’dan beyliğe, Osmanlı’dan günümüze varlıklı mirasını muvaffakiyetle taşıyan Birgi, dizi ve sinemalar için de doğal stüdyo fonksiyonu görüyor.
Söz konusu mahallede ayrıyeten Yasal Sultan Süleyman devrinde yaşayan ve büyük İslam alimlerinden biri olarak kabul edilen İmamı Birgivi Mehmet Efendi’nin de yaşadığı belirtiliyor.
Birgi, bu taraflarıyla Kültür ve Turizm Bakanlığının yürüttüğü çalışma kapsamında geçen ay merkezi İspanya’nın başşehri Madrid’de bulunan Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütünün (BMDTÖ) açıkladığı “2022 Dünyanın En Âlâ Köyleri” listesine alındı.
Dünyadaki 12 ülkeden toplamda 32 köyün yer aldığı listede, Türkiye’den yalnızca Birgi bulunuyor.
Yöre halkı Birgi’nin, bu sayede bilinirliğinin artacağına ve turizmde hak ettiği yere kavuşacağına inanıyor.
Belde statüsünde olduğu devirde Birgi’de belediye başkanlığı yapan Cumhur Şener, AA muhabirine, tarih ve kültürel pahası yüksek olan beldede kesintisiz bir hayatın karar sürdüğünü söyledi.
Kendilerinin de bu tarihi ve kültürel pahaları koruyup, bakımını yaparak gelecek jenerasyonlara aktarmaya çalıştıklarını vurgulayan Şener, Birgi’nin her tarafıyla özel olduğunu belirtti.
Şener, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve yerel yönetimlerin yürüttüğü çalışmayla Birgi’nin Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü tarafından dünyanın en yeterli köylerinden biri seçildiğini hatırlatarak, bu manada onur duyduklarını aktardı.
Şener, yörenin tarihiyle ilgili şu bilgileri paylaştı:
“Birgi 1308 yılında Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından fethediliyor ve ondan sonra Aydınoğlu Mehmet Bey Cami inşa ediliyor. Birgi’nin gerek turizm tarafıyla, gerek ekonomik tarafıyla güçlü olduğu bir periyot beylikler devri. İzmir, Aydın ve Manisa o ticari güçlülüğün içinde buradan yönetiliyor. O tarafıyla Aydınoğlu Beyliği’nin başşehirliğini yaptığı periyottan sonra 1426’ya kadar ehemmiyetini devam ettirerek koruyor. 1426’da Osmanlı İmparatorluğu’na katılan son beylik. Ondan sonra tıpkı değer devam ediyor. Birçok eser daha gerçekleşiyor. Anıtsal yapıları çok ağır, sivil mimarlık örneği yapıları çok ağır. Taş ve ahşabın kullanıldığı seçkin yerlerden bir yerleşim. Cumhuriyet devrinde de birçok kıymetli hizmetleri var. 1996 yılında tamamı muhafaza altına alınıyor.”
Şener, kendisinin de hem meclis üyesi hem de belediye başkanı olarak bu süreçlerin içinde bulunduğunu söz ederek, 2004 yılında Birgi’de geniş kapsamlı onarım sürecinin başladığını anımsattı.
Birgi’nin yüzde 80’ini projelendirdiklerini anlatan Şener, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İzmir valilerinin büyük takviyesini aldıklarını söyledi.
TURİZM HAREKETİ BAŞLAYACAK
Şener, BMDTÖ kararının Birgi’de bir turizm hareketi başlatacağını vurgulayarak, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Biz misyona geldiğimizde Birgi’de konaklamak mümkün değildi. Şu anda yüze yakın yatak sayısına sahip 8-10 pansiyonumuzla çok kaliteli hizmet veriliyor. Turizmden yavaş yavaş hisse almaya başladı fakat biz Birgi’nin bozulup, turizm hareketi içinde boğulmasını da istemiyoruz. Birgi korunmalı fakat turizmden gerekli hissesi da almalı. Birgi’de bir de inanç turizmi var. Vatandaşlarımız İmamı Birgivi vasıtasıyla buraya geldiğinde kültür turizminin içinde buluyorlar kendilerini yahut kültür turizmi için geldiklerinde İmamı Birgivi hazretlerinin kabrini ziyaret ediyorlar. Şu an en sakin devirler, önümüzdeki günlerden itibaren süratli bir hareketlilik olur, sokaklar cıvıl cıvıl olur. Tarihi ve kültürel pahaların içinde bir Osmanlı kültürünü burada yaşarlar.”
Tarihi bir konağı turizme kazandırmaya çalışan Salim Gülten de dokusu ve özgün mimarisiyle eşsiz olan Birgi’nin dünyanın en düzgün köyleri ortasına girmesiyle haklı bir gurur yaşadıklarını söyledi. AA